Superwizja pracy socjalnej to szczególny, wieloaspektowy ogląd pracy służący rozwiązaniu trudności merytorycznych i emocjonalnych związanych z wykonywaniem pracy. To dwustronny proces pomagający poszerzać świadomość, rozwijać umiejętności, osiągać lepsze wyniki, działać poprzez rzetelną ocenę, omówienie problemów, ukierunkowaną praktykę i sprzężenie zwrotne (feedback). Warunkiem powodzenia tak zaplanowanego przedsięwzięcia jest zgoda uczestników superwizji na ujawnienie swoich doświadczeń w pracy z ludźmi i na ich analizę (Wódz, Leśniak-Berek, 2007).
Istnieje wiele definicji superwizji pracy socjalnej
W rodzimej literaturze można znaleźć kilka zbieżnych ze sobą pojęć:
Superwizja to proces uczenia się i ciągłego rozwoju zawodowego służący wzmacnianiu profesjonalnych kompetencji poprzez poszukiwanie źródeł trudności w pracy i możliwości ich pokonania. Jest to profesjonalny dialog, w którym omawiane są kwestie poznawcze, emocjonalne i etyczne wynikające z trójstronnej relacji pomiędzy klientem, pracownikiem i placówką, umożliwiający praktykom refleksję nad jakością swej pracy (Łuczyńska, Olech 2013).
Superwizja pracy socjalnej to specyficzny proces uczenia się, w którym pracownik socjalny lub inna osoba realizująca pracę socjalną, współpracując z superwizorem rozwija swoje umiejętności interpersonalne i uczy się postępowania metodycznego w pracy z klientem pomocy społecznej lub rozwiązywania kwestii społecznej. Proces superwizji opiera się na współpracy z superwizorem lub współpracy z superwizorem i grupą superwizyjną (Domaradzki, Krzyszkowski, Sosnowski, Włoch, 2017).
Superwizja pracy socjalnej w Polsce czerpie z doświadczeń superwizji w psychoterapii. Definicje zagraniczne z obszaru psychoterapii wskazują na istotę superwizji:
Superwizja jest to szczególny rodzaj interakcji pomiędzy specjalistami w danej dziedzinie pomagania, której partnerzy posiadają zbliżony poziom kompetencji, wiedzy i doświadczenia lub pozostają w relacji „nauczyciel – uczeń”. Jej istotą jest wymiana informacji dotyczących pracy superwizowanego z jego klientami (Worthington).
Superwizja jest procesem uczenia się, w którym psychoterapeuta współpracuje z bardziej doświadczonym kolegą po fachu, by w procesie ciągłego rozwoju zawodowego wzbogacić własne umiejętności. To z kolei sprzyja dobrostanowi jego klienta i zapewnia mu bezpieczeństwo (Gilbert, Evans, 2004).
Superwizja w pracy socjalnej to rodzaj systemowego wspierania
1. Procesów interpersonalnych w zespole pracowniczym
W trakcie wykonywania pracy zawsze powstają interakcje emocjonalne pomiędzy współpracującymi pracownikami, czasem mają one charakter wspierający, a czasem obciążający pracownika. Jeśli pracownik socjalny w swoim zespole współpracowników doświadcza trudnych emocjonalnie dla niego sytuacji, powinien taką sytuację poddać superwizji. Superwizor zauważający skrywany konflikt lub napięcie emocjonalne pomiędzy pracownikami nie powinien pracować pomimo tego napięcia, lecz powinien ujawnić, co widzi i ujawnioną kwestię uczynić przedmiotem superwizji.
2. Procesów interpersonalnych pomiędzy pracownikami a klientami
Superwizor zakłada, że nośnikiem zmian w sytuacji osoby/rodziny, której udzielana jest pomoc, jest relacja pomiędzy pracownikiem, a jego klientem. Dlatego ważnym przedmiotem superwizji są relacje interpersonalne pomiędzy pracownikiem a klientem.
3. Procesów intrapsychicznych pracowników
Na jakość i efektywność pracy niewątpliwie wpływa kondycja psychofizyczna pracownika. Superwizor nie może pominąć kwestii silnych emocji czy przekonań pracownika, które rzutują na planowanie lub realizowanie pracy. Do tego obszaru zaburzeń możemy zaliczyć konflikt etyczny oraz pojawiające się silne emocje pracownika w odpowiedzi na zachowania klienta lub ujawniony przez niego problem.
4. Wdrażania i realizowania ustalonych standardów pracy socjalnej
Znaczącą kwestią dla jakości pracy jest realizacja standardów pracy socjalnej przyjętych w danym ośrodku. Superwizja przyczynia się do upowszechnienia standardu oraz jego jednolitego rozumienia i realizowania przez wszystkich pracowników.